Qutub Minar Dispute:: કુતુબ મિનાર 27 મંદિરોને નષ્ટ કર્યા પછી બનાવવામાં આવ્યો હતો, પરિસરમાં દેવી-દેવતાઓની મૂર્તિઓ ક્યાંથી આવી?

વારાણસીની જ્ઞાનવાપી અને મથુરાની ઇદગાહ મસ્જિદ બાદ હવે કુતુબમિનારનો મામલો પણ કોર્ટમાં પહોંચી ગયો છે. કુતુબમિનારમાં પૂજા કરવાના અધિકારને લઈને દિલ્હીની સાકેત કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરવામાં આવી છે. અરજીમાં 27 જૈન અને હિન્દુ મંદિરોના પુનઃસ્થાપનની માંગ કરવામાં આવી છે. અરજદારો પરિસરમાં પૂજા કરવાનો અધિકાર પણ માંગી રહ્યા છે. જોકે, ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI)એ આનો વિરોધ કર્યો છે. કોર્ટમાં દાખલ કરવામાં આવેલા એફિડેવિટમાં ASIએ કહ્યું છે કે કુતુબ મિનાર એક નિર્જીવ સ્મારક છે અને કોઈ પણ ધર્મ તેની પૂજા માટે દાવો કરી શકે નહીં. AMASR એક્ટ 1958 હેઠળ, કોઈપણ નિર્જીવ મકાનમાં પૂજા શરૂ કરી શકાતી નથી. દિલ્હી હાઈકોર્ટે પણ 27 જાન્યુઆરી 1999ના પોતાના આદેશમાં આ વાત કહી છે.

આખરે, કુતુબમિનારને લગતો વિવાદ શું છે? શું તે ખરેખર હિન્દુ અને જૈન મંદિરોનો નાશ કરીને બાંધવામાં આવ્યું છે? કુતુબમિનારની અંદર પૂજા કરવાનો અધિકાર આપવાની માંગ શા માટે થઈ રહી છે? કુતુબ મિનારનો ઇતિહાસ શું છે? ટાવરની અંદર શું છે? આવો જાણીએ….

કુતુબ મિનારને લઈને હાલનો વિવાદ શું છે?

ASIના ભૂતપૂર્વ પ્રાદેશિક નિર્દેશક ધરમવીર શર્માએ તાજેતરમાં દાવો કર્યો હતો કે કુતુબ મિનારનું નિર્માણ રાજા વિક્રમાદિત્યએ કર્યું હતું, કુતુબુદ્દીન એબકે નહીં. તેમના મતે, આ ટાવર સૂર્ય ટાવર છે, જેનું નિર્માણ 5મી સદીમાં ગુપ્ત સામ્રાજ્યના વિક્રમાદિત્ય દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે આ ટાવર 25 ઇંચનો છે. આ એટલા માટે છે કારણ કે તે સૂર્યના અભ્યાસ માટે બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ વિસ્તાર વિષ્ણુ પદ પહાડી તરીકે ઓળખાતો હતો, જ્યાં ચૌહાણ, તોમર, પ્રતિહાર સામ્રાજ્યોના શાસનકાળના અવશેષો છે. 21 જૂને જ્યારે સૂર્ય આકાશમાં પોતાનું સ્થાન બદલી નાખે છે, તો પણ કુતુબમિનારનો પડછાયો અડધા કલાક સુધી તે જગ્યા પર પડતો નથી. આ એક વિજ્ઞાન અને પુરાતત્વીય હકીકત છે. તેના દરવાજા ઉત્તરાભિમુખ છે, જેથી રાત્રે તેમાંથી ધ્રુવ તારો જોઈ શકાય.
આ પહેલા 10 મેના રોજ હિન્દુ સંગઠનના નેતાઓએ મિનારામાં હનુમાન ચાલીસાના પાઠ કરવાની જાહેરાત કરી હતી. જો કે તે પહેલા જ તેને કસ્ટડીમાં લેવામાં આવ્યો હતો. પ્રદર્શનકારીઓએ કુતુબ મિનારનું નામ બદલીને વિષ્ણુ સ્તંભ રાખવાની માંગ કરી હતી. વિશ્વ હિંદુ પરિષદ (VHP) એ પણ દાવો કર્યો છે કે 73 મીટર ઉંચી રચના વિષ્ણુ સ્તંભ હતી. VHPના રાષ્ટ્રીય પ્રવક્તા વિનોદ બંસલે દાવો કર્યો હતો કે હિંદુ શાસકના સમયમાં ભગવાન વિષ્ણુના મંદિરની ઉપર ઐતિહાસિક સ્તંભ બાંધવામાં આવ્યો હતો. બાદમાં મુસ્લિમ શાસકોએ 27 હિંદુ અને જૈન મંદિરોને તોડી પાડ્યા અને તેના કેટલાક ભાગોનું પુનઃનિર્માણ કર્યું અને નામ બદલીને કુવ્વત-ઉલ-ઈસ્લામ મસ્જિદ રાખ્યું.

વિવાદ કેટલો જૂનો છે?

વાસ્તવમાં, મીનારોની દિવાલો પર સદીઓ જૂના મંદિરોના અવશેષો સ્પષ્ટપણે દેખાય છે. તેમાં હિંદુ દેવી-દેવતાઓના શિલ્પો અને મંદિર સ્થાપત્ય છે. તે મિનારાના પ્રાંગણમાં સ્પષ્ટપણે જોઈ શકાય છે. ટાવરની અંદર ભગવાન ગણેશ અને વિષ્ણુની ઘણી મૂર્તિઓ છે. કુતુબમિનારના પ્રવેશદ્વાર પર એક શિલાલેખ છે. 27 હિંદુ અને જૈન મંદિરોને તોડીને તેમાં વપરાયેલા થાંભલા અને અન્ય સામગ્રીઓ મેળવવામાં આવી હતી.

બીબીસીને આપેલા ઈન્ટરવ્યુમાં ઈતિહાસકાર પ્રોફેસર ઈરફાન હબીબ કહે છે, ‘એમાં કોઈ શંકા નથી કે તેઓ મંદિરનો ભાગ છે. શું આ મંદિરો ત્યાં હતા, શું ત્યાં હતા કે નજીકમાં ક્યાંક હતા, તેની ચર્ચા લાંબા સમયથી ચાલી રહી છે. જો કે આ અંગે ઈતિહાસકાર બી.એમ.પાંડેનો અલગ મત છે. તેમણે કુતુબ મિનાર પર પુસ્તક લખ્યું છે. તેનું નામ ‘કુતુબ મિનાર અને તેના સ્મારકો’ છે. તેમાં તેઓ લખે છે કે, ‘મૂળ મંદિરો અહીં હતા. જો તમે મસ્જિદની પૂર્વ બાજુથી પ્રવેશો છો, તો ત્યાં જે માળખું છે તે મૂળ માળખું છે. મને લાગે છે કે મૂળ મંદિરો અહીં હતા. કેટલાક અહીં અને ત્યાં હશે, જ્યાંથી તેઓ થાંભલા અને પથ્થરના અન્ય ટુકડાઓ લાવ્યા અને તેનો ઉપયોગ કર્યો.

કુતુબ મિનારનો ઇતિહાસ

ભારતનો સૌથી ઊંચો ટાવર, કુતુબ મિનાર, દિલ્હીના મહેરૌલી વિસ્તારમાં છતરપુર મંદિર પાસે સ્થિત છે. તે વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સમાંની એક છે, જે 12મી અને 13મી સદીની વચ્ચે ઘણા જુદા જુદા શાસકો દ્વારા બનાવવામાં આવી હતી. તેની શરૂઆત 1193 એડીમાં દિલ્હીના પ્રથમ મુસ્લિમ શાસક કુતુબુદ્દીન એબક દ્વારા કરવામાં આવી હતી. કુતુબુદ્દીને મિનારાનો પાયો નાખ્યો, તેનું ભોંયરું અને પહેલો માળ બનાવ્યો.તેનું બાંધકામ કુતુબુદ્દીનના શાસન દરમિયાન પૂર્ણ થઈ શક્યું ન હતું. આ પછી કુતુબુદ્દીનના ઉત્તરાધિકારી અને પૌત્ર ઇલ્તુમિશે મિનારાના વધુ ત્રણ માળનું નિર્માણ કર્યું. વર્ષ 1368 માં, મિનારનો પાંચમો અને છેલ્લો માળ ફિરોઝ શાહ તુગલકે બાંધ્યો હતો. કહેવાય છે કે 1508 ઈ.સ.માં તીવ્ર ભૂકંપના કારણે કુતુબ મિનાર ખરાબ રીતે ક્ષતિગ્રસ્ત થઈ ગયો હતો. ત્યારબાદ લોદી વંશના બીજા શાસક સિકંદર લોદી દ્વારા તેનું સમારકામ કરવામાં આવ્યું હતું. આ ટાવરના નિર્માણમાં લાલ સેંડસ્ટોન અને માર્બલનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. તેની અંદર લગભગ 379 પગથિયાં છે.

પિટિશન દાખલ કરવામાં આવી છે

પૂર્વ રાજ્યસભા સાંસદ અને બીજેપી નેતા તરુણ વિજયે ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) ને કુતુબ મિનારમાં હિંદુ દેવી-દેવતાઓની મૂર્તિઓની હાલત અંગે પત્ર લખ્યો હતો. તેમણે કુતુબ મિનાર સંકુલમાં ભગવાન ગણેશની ઊંધી પ્રતિમા અને તેમની મૂર્તિ એક જગ્યાએ પાંજરામાં બંધ હોવાની વાત કરી હતી. વિજયે કહ્યું હતું કે આવું કરીને હિંદુઓની ભાવનાઓનું અપમાન કરવામાં આવી રહ્યું છે. વિજયે આ પ્રતિમાઓને નેશનલ મ્યુઝિયમમાં રાખવાની માંગ કરી હતી.આ પહેલા ગયા વર્ષે દિલ્હીની એક કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી. જે 27 મંદિરોને તોડીને આ કુતુબમિનાર બનાવવામાં આવ્યા છે તેનો જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં આવે તેવી માંગણી કરવામાં આવી હતી. અરજી હિંદુ દેવતા ભગવાન વિષ્ણુ, જૈન દેવતા તીર્થંકર ભગવાન ઋષભદેવ અને અન્ય વતી દાખલ કરવામાં આવી હતી.

આ પણ વાંચી શકો: પેરાશૂટ વિના 33 હજાર ફૂટની ઊંચાઈએથી પડીને પણ બચી ગઈ એર હોસ્ટેસ, ગિનિસ બુકમાં નોંધાયું નામ

આ પણ વાંચી શકો: Putin’s Protective Shield : જાણો પુતિનની સુરક્ષા કવચની સંભાળ કોણ રાખે છે

SHARE