પાકિસ્તાન અને ઈરાન એક સમયે કટ્ટર મિત્રો હતા. બંને મુસ્લિમ દેશો છે અને અગાઉ બંને વચ્ચે ભાઈબંધ સંબંધો હતા. ઈરાને પણ 1965 અને 71માં ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન પાકિસ્તાનને મદદ કરી હતી. ઘણા આંતરરાષ્ટ્રીય મંચો પર પણ ઈરાન ભારત વિરુદ્ધ અને પાકિસ્તાન સાથે ઉભું જોવા મળ્યું હતું. પણ એવું શું થયું કે થોડા જ વર્ષોમાં બંને દેશ એકબીજાના કટ્ટર દુશ્મન બની ગયા? પાકિસ્તાન પર ઈરાનના એર સ્ટ્રાઈક અને પાકિસ્તાનના જવાબી હુમલા બાદ દુનિયા આ બંને દેશોના સંબંધોમાં આ ઉતાર-ચઢાવનું કારણ જાણવા માંગે છે. ચાલો તમને જણાવીએ કે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો કેવી રીતે બગડ્યા?
ઈરાન શરૂઆતથી જ પાકિસ્તાનનું કટ્ટર મિત્ર હતું
ઈરાન અને પાકિસ્તાનની મિત્રતા પાકિસ્તાનની આઝાદી સાથે જોડાયેલી છે. 14 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ જ્યારે પાકિસ્તાન ભારતથી અલગ થયું ત્યારે ઈરાન એ પહેલો દેશ હતો જેણે પાકિસ્તાનને એક દેશ તરીકે માન્યતા આપી હતી. ઈરાન અને પાકિસ્તાન વચ્ચે ભાઈચારો સંબંધ હતો. તમને જણાવી દઈએ કે બંને દેશો ભૌગોલિક રીતે નજીકથી જોડાયેલા છે અને 990 કિલોમીટરની સરહદ વહેંચે છે. 1947 પછી ઈરાન અને પાકિસ્તાન વચ્ચે ઘણી સંધિઓ થઈ હતી. બંને દેશો વચ્ચે મિત્રતા એટલી મજબૂત થઈ ગઈ કે તેઓ ભારત વિરુદ્ધ સાથે મળીને કામ કરતા હતા. પાકિસ્તાને પણ ઈરાનમાં પોતાનું પ્રથમ દૂતાવાસ ખોલ્યું.
સંબંધો કેવી રીતે બદલાયા?
1979માં શરૂ થયેલી ગેરસમજણો પછી પણ બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો એટલા બગડ્યા ન હતા જેટલા હવે 21મી સદીમાં છે. આપને જણાવી દઈએ કે પરસ્પર મતભેદ હોવા છતાં પાકિસ્તાન અને ઈરાન વચ્ચેના સંબંધો પહેલા સામાન્ય હતા. પરંતુ 1990ના દાયકામાં જ્યારે પાકિસ્તાનમાં શિયાઓ અને સુન્નીઓ વચ્ચે ઝઘડો વધ્યો ત્યારે ઈરાન પર શિયાઓને ઉશ્કેરવાનો આરોપ લાગ્યો. જેના કારણે બંને દેશો વચ્ચે તણાવ વધવા લાગ્યો હતો.
આ સિવાય લાહોરમાં ઈરાની રાજદ્વારી સાદિક ગંજીની હત્યા અને ત્યારબાદ વર્ષ 1990 દરમિયાન પાકિસ્તાન-ઈરાની એરફોર્સના કેડેટ્સની હત્યાએ બંને દેશો વચ્ચેની દુશ્મનાવટમાં વધુ વધારો કર્યો હતો. અફઘાનિસ્તાનમાં પાકિસ્તાન અને ઈરાનની વિરોધી નીતિઓ પણ બંને દેશો વચ્ચે દુશ્મનાવટનું કારણ બની. પાકિસ્તાન હંમેશાથી તાલિબાનનું સમર્થક રહ્યું છે. તે જ સમયે, ઈરાન ત્યાંની ભૂતપૂર્વ સરકારનો પક્ષ લેતું હતું. આ કારણે ઈરાન પણ પાકિસ્તાનથી નારાજ છે. 2014માં પાકિસ્તાનના આતંકવાદી સંગઠન જૈશ-ઉલ-અદલે ઈરાનના પાંચ સૈનિકોનું અપહરણ કર્યું હતું. આ પછી ઈરાને સૈન્ય કાર્યવાહીની ચેતવણી પણ આપી હતી. બાદમાં પાકિસ્તાની આતંકવાદીઓ દ્વારા 4 ગાર્ડ પાછા ફર્યા અને 1 માર્યો ગયો. જેના કારણે વિવાદ વધતો ગયો.
વર્ષ 2021 થી સંબંધો ફરી સામાન્ય થવા લાગ્યા
નિષ્ણાતોના મતે, વર્ષ 2021થી પાકિસ્તાન-ઈરાનના સંબંધો ફરી સામાન્ય થવા લાગ્યા. બંને દેશોએ અનેક કરારો અને સંયુક્ત સૈન્ય અભ્યાસ પર હસ્તાક્ષર પણ કર્યા હતા. બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વેપાર પણ વધવા લાગ્યો. બંને દેશોએ પાવર ડિસ્ટ્રિબ્યુશન લાઇન પણ શરૂ કરી દીધી હતી. વર્ષ 2023માં પાકિસ્તાન આર્મી ચીફ અસીમ મુનીર પણ ઈરાનની મુલાકાતે ગયા હતા. આ કારણે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો ફરી સુધરવા લાગ્યા. પરંતુ પાકિસ્તાન આતંકવાદીઓ પર પોતાની પકડ ચુસ્ત કરી શક્યું ન હતું અને તાજેતરમાં ઈરાનમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલામાં પાકિસ્તાની આતંકવાદીઓ સામેલ હોવાની આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી હતી. આથી ઈરાને પાકિસ્તાન પર ઓચિંતો હુમલો કર્યો, ત્યાર બાદ પાકિસ્તાનના જવાબી હુમલાને કારણે પાકિસ્તાન-ઈરાનના સંબંધોમાં અચાનક ફરી તણાવ આવી ગયો.
આ પણ વાંચો: Ram Mandir: PM મોદીએ પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા પ્રસંગે વિશેષ પોસ્ટલ સ્ટેમ્પ બહાર પાડ્યું – India News Gujarat
SHARE
